گروه نفت و گاز شبکه تحلیلگران ایران (ایتان) در راستای بررسی وضعیت آلایندگی محیط زیستی پتروشیمی، گفتگوهایی را با تنی چند از صاحب‌نظران محیط زیست ترتیب داد که برخی از آنها در سایت اینترنتی شبکه آمده است. به منظور پیگیری ایرادات وارده از سوی این کارشناسان، جلسه‌ای با دکتر سید باقر مرتضوی، مشاور زیست محیطی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ترتیب داده شد و نظرات کارشناسان محیط‌زیست منتقل گردید. در پاسخ، فعالیت‌های زیست محیطی پتروشیمی تشریح شده و به برخی ایرادات وارده پرداخته شد که گزیده‌ای از آن در مطلب زیر مشاهده می‌شود:

شرکت ملی صنایع پتروشیمی در جهت دستیابی به هدف اصلی خود که همان توسعه پایدار می‌باشد، اولویت مهمی را برای حفاظت از محیط‌زیست در مجتمع‌ها قائل شده است. در گام اول با ایجاد دفاتر حفاظت و کنترل محیط‌زیست اقدام به ساماندهی وضعیت مجتمع‌ها کرده و خط‌مشی زیست‌محیطی خود را در محورهای زیر تدوین و اجرا نموده است:

1-    باید قبل از احداث هر مجتمع، ارزیابی زیست‌محیطی صورت پذیرد.

2-    باید کلیه مجتمع‌ها گواهینامه ISO 14000 دریافت نمایند.

3-    مصرف انرژی، مواد اولیه و آب بهینه گردد.

4-    ضایعات تولیدی به حداقل ممکن کاهش یابد.

5-    کلیه فاضلاب‌ها تصفیه و مجددا استفاده شود.

6-     کلیه پسماند‌ها طبقه‌بندی و بازیافت گردد.

7-    مواد مخرب لایه ازن با مواد مناسب جایگزین گردد.

8-    فضای سبز تاحد امکان گسترش یابد.

پتروشیمی در این راستا اقدامات متعددی انجام داده که برخی از آنها عبارتند از:

الف) فاضلابهای صنعتی و بهداشتی:

پتروشیمی جزو صنایع پرمصرف آب می‌باشد که تبعاً مقادیر زیادی پساب تولید می‌نماید. بنابراین در مرحله اول، شناسایی دقیق فاضلاب‌ها و اندازه‌گیری کمی و کیفی آلاینده‌ها در کلیه واحدها انجام گردیده و عملیات طراحی و احداث سیستم‌های تصفیه فاضلاب‌های صنعتی و بهداشتی انجام شد.

در حال حاضر در تمام مجتمع‌های پتروشیمی، فاضلاب‌های صنعتی و بهداشتی تولیدی در مجتمع‌ها جمع‌آوری و بطور اصولی تصفیه شده و مطابق استاندارهای سازمان محیط‌زیست به محیط تخلیه می‌شود. آب‌های تصفیه شدة حاصل نیز مجدداً در خط تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدین ترتیب ضمن کاهش هزینه‌های تولید، تا حدود زیادی نیز از مصرف آب خام جلوگیری می‌شود. بعنوان مثال در پتروشیمی اراک که تصفیه‌خانه بسیار پیشرفته‌ای نیز دارد، پسابهای صنعتی بعنوان آب فرآیند و یا در آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مجتمع‌های پتروشیمی بندر امام و رازی نیز برنامه مدیریت فاضلاب‌های صنعتی در حال انجام بوده و با جدیت دنبال می‌شود. در مجتمع‌های در حال احداث نیز به موازات احداث واحدهای صنعتی، تصفیه‌خانه‌های مربوطه در حال احداث است، به نحویکه در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر هم اکنون سه تصفیه‌خانه در حال احداث بوده و یکی از تصفیه‌خانه‌ها در حال راه‌اندازی می‌باشد؛ این در حالی است که واحدهای صنعتی هنوز به مرحله بهره‌برداری نرسیده‌اند. یعنی تصفیه‌خانه‌ها قبل از واحدهای صنعتی به بهره‌برداری می‌رسند.

ب) آلودگی هوا و صوت:

با توجه به تنوع مواد تولیدی و مصرفی در پتروشیمی، احتمال آلوده شدن هوا در این صنعت بالا می‌باشد. در این مقوله نیز اقدامات مؤثری صورت گرفته است، به طوریکه در تمامی مجتمع‌های پتروشیمی مطالعات ارزیابی کمی و کیفی آلاینده‌ها صورت گرفته و اقدامات لازم جهت کنترل آلاینده‌ها نیز در حال انجام است. مثلاً در مجتمع پتروشیمی رازی دو طرح بصورت همزمان جهت حذف آلاینده‌های آمونیاکی در حال مطالعه می‌باشد. همچنین در برخی دیگر از مجتمع‌ها (نظیر اراک و بندر امام )، دستگاه‌های پیشرفته اندازه‌گیری آلاینده‌های اتمسفری خریداری و بصورت روزانه و Online، مبادرت به اندازه‌گیری این آلاینده‌ها کرده و از نتایج آن برای اصلاح و بهبود وضعیت هوای منطقه استفاده می‌نماید. در کنار آن کنترل بهسوزی مشعل‌های موجود در مجتمع‌های پتروشیمی بوسیله دوربین‌های مدار بسته و تنظیم هوای اضافی و تزریق بخار آب, حرکت دیگری جهت کاهش آلودگی هوای مجتمع‌های پتروشیمی می‌باشد.

ج) مواد زائد جامد:

پروژه‌های متعددی جهت شناسایی، طبقه‌بندی، تفکیک، پردازش و دفع اصولی مواد زائد جامد، اعم از صنعتی و شهری در مجتمع‌ها به انجام رسیده است. پروژه‌های مکان‌یابی محل‌های دفن اصولی مواد زائد جامد در اغلب مجتمع‌ها انجام شده و هم اکنون در مرحله طراحی محل دفن می‌باشد. لازم به ذکر است در این خصوص شرکت ملی صنایع پتروشیمی با حمایت از برخی شرکت‌ها و صنعتگران نسبت به جمع‌آوری و بازیافت زائدات پلاستیکی و PET نیز (که امروزه از معضلات زیست‌محیطی کشورمان هستند) اقدام نموده است.

د) پژوهشهای زیست‌محیطی:

شرکت ملی پتروشیمی در راستای حل معضلات زیست‌محیطی مجتمع‌های پتروشیمی و توسعه ارتباط صنعت با دانشگاه‌، به انجام پژوهشهای زیست‌محیطی دست زده است. این فعالیتها بر محور اصلاح فرآیند و کاهش دورریزها، تصفیه آب و فاضلاب، کنترل آلودگی هوا و بازیافت ضایعات پلیمری استوار شده است.

ه) فضای سبز:

از جمله اقدامات مفید مجتمع‌ها، تلفیق صنعت با فضای سبز می‌باشد. طبق استانداردهای زیست‌محیطی باید ده درصد از فضای صنعتی به فضای سبز اختصاص داده شود، ولی در پتروشیمی درصدهای بالاتری به این مساله اختصاص داده شده است. به عنوان مثال در پتروشیمی اصفهان در مقابل 65 هکتار فضای صنعتی، 85 هکتار فضای سبز احداث شده است. در حال حاضر حدود 1000 هکتار فضای سبز در اطراف و داخل 9 مجتمع تولیدی فعلی احداث و نگهداری می‌شود. آبیاری این فضای سبز از پسابهای تصفیه شده صنعتی صورت می‌پذیرد که تا حد زیادی از مصرف آب خام کاسته است.

دستاوردهای پتروشیمی در زمینه محیط زیست:

شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اجرای سیاست‌های زیست‌محیطی توانسته به موفقیتهای متعددی نائل آید. از آن جمله دریافت گواهینامه ISO 14000 توسط کلیه مجتمع‌های پتروشیمی می‌باشد. این گواهینامه‌های ISO 14000، از طرف شرکت‌های معتبری نظیر SGS و DNV داده شده و اگر طبق‌نظر برخی کارشناسان این شرکت‌ها مورد تایید نباشد، باید به سازمان محیط‌زیست و مؤسسه استاندارد ارجاع شود که چرا شرکتهای غیرمعتبر در داخل کشور فعالیت این‌چنینی دارند.

از جمله دیگر موفقیت‌ها، اهدای اولین جایزه محیط‌زیست ایران به پتروشیمی در سال 80 و دومین جایزه ملی محیط‌زیست ایران به پتروشیمی در سال 81 و دریافت عنوان بهترین صنعت سبز برگزیده، صنعت پاک و صنعت سبز توسط مجتمع‌های اصفهان، اراک، خراسان، شیراز و تبریز از طرف سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌باشد.

درخصوص دریافت این جایزه‌ها و تعمیم آن به شرکت ملی صنایع پتروشیمی باید این نکته را مدنظر قرار داد که شرکت ملی صنایع پتروشیمی (که دفاتر مرکزی آن در تهران است ) خود به خود آلاینده‌ای تولید نمی‌کند. بلکه واحدهای تولیدی و به اصطلاح مجتمع‌های پتروشیمی هستند که امکان تولید آلاینده‌های زیست‌محیطی در آن وجود دارد و زمانیکه هر یک از این مجتمع‌های تولیدی عنوان صنعت سبز، پاک و سبز برگزیده را داشته باشند، شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز که مدیریت کلان همه مجتمع‌ها را برعهده دارد، نیز صنعتی سبز خواهد بود.

در کنار تلاشهای مذکور، شرکت ملی صنایع پتروشیمی به برقراری و تقویت ارتباط مؤثر میان مجتمع‌های تولیدی با دفتر محیط‌زیست NPC اعتقاد داشته و در جهت تقویت آن تلاش نموده است. این ارتباط نه تنها در داخل سازمان پتروشیمی جریان دارد که با سایر وزارتخانه و قسمتهای دیگر آن نیز جاری و ساری است.

ارتباط شرکت پتروشیمی با سازمان حفاظت محیط زیست

ارتباط این شرکت با سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در حد مناسبی بوده و در برخی موارد بسیار درخور توجه است. طبیعی است که در برخی موارد بنا به دلایل متعارف، نارضایتی از طرف کارشناسان محیط‌زیست وجود داشته باشد. چه بسا از طرف کارشناسان این شرکت نیز برخی نارضایتی‌ها از آن سازمان وجود دارد که در حد متعارف خود قابل پذیرش است. رفع این ناهماهنگی‌ها و نارضایتی‌ها نیاز به هم‌اندیشی وگفتگوهایی دور از جنجال دارد تا بتوان کلیه مشکلات را حل نموده و این اندک نارضایتی دوجانبه را نیز از میان برد.

علاوه بر ارتباط دفاتر محیط‌زیست مجتمع‌ها و دفتر NPC، ارتباط مؤثری میان مدیران و این بخش برقرار می‌باشد. خوشبختانه مدیران ارشد کلیه مجتمع‌های تولیدی به اندازه کافی با مباحث زیست‌محیطی آشنا بوده و از علاقه بسیار زیادی نیز برخوردار هستند؛ چرا که انجام پروژه‌های متعدد زیست‌محیطی در تمام مجتمع‌های پتروشیمی بدون نظر مساعد و موافق مدیریت مجتمع‌ها عملی نخواهد بود.

در پایان این نکته باید مدنظر قرار گیرد که مکان‌یابی و احداث و فرآیند برخی مجتمع‌ها نظیر مجتمع  پتروشیمی بندر امام، سالیان پیش و حتی قبل از انقلاب صورت پذیرفته است که مشکلاتی را بدنبال داشته و امروزه تلاش محیط‌زیست پتروشیمی در جهت کاهش این مشکلات می‌باشد. اما در خصوص منطقه ویژه ماهشهر و پارس جنوبی مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی (EIA) جامعی قبل از احداث این مناطق صورت گرفته و به تایید دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز رسیده است که مستندات آن موجود بوده و در صورت نیاز قابل ارائه است. بنابراین این مجتمع‌ها از نظر زیان‌های زیست‌محیطی، کمترین خسارات را بدنبال خواهند داشت.

مدیریت آلودگی هوای شهری
[عناوین آرشیوشده]